Hakediş nedir?
“Hakediş, sözleşmesi imzalanmış ve uygulaması başlatılmış proje için, sözleşmede belirlenen aralıklarla, yapılan iş miktarı karşılığında yükleniciye ödenen bedeldir.” 1 Bir yüklenicinin yapacağı inşaat projesinde, belirli bir fiyat üzerinden ilerlenmektedir. İnşaat projelerinde, yapılan işlerin bedelinin işin başında veya bitiminde verilmesi çeşitli sakıncaların ortaya çıkmasına sebebiyet verebilir. Bu yüzden, ödemelerin inşaat projesi süresi boyunca ve işler tamamlandıkça belirli aralıklarla yapılması daha mantıklı ve daha güvenilir olacaktır. İşçilerin ve taşere edenlerin motivasyonu için de bu durum önem arz eder.
Hakedişin bir diğer karşılığı ise inşaat sektöründe, istihkak olarak bilinmektedir.
Hakediş nasıl yapılır?
Hakediş hazırlanırken aşağıdaki adımlar izlenir:
-
Sözleşme ve eklerinde aksi bir hüküm olmadığı sürece, yer tesliminden itibaren ayda bir tanzim işlemi yapılır.
-
Müeahhidin talebiyle beraber yüklenici veya vekili hazır bulunduğu halde o güne kadar somut hale getirilen imalatın projeye göre ölçeklendirmesi yapılır. Miktarların bulunması sağlanır ve ataşmana geçirilmiş imalat da ataşman defterinden aynen alınır.
-
Hakedişin hazırlanması için ayrıca birim fiyat cetvelinde ve sözleşmesinde ihzarat verileceği açıklanmış malzemeler ile ihzarat verilecek yarı mamul tesisat malzemeleri usulüne göre ölçülür. Malzemeler tartılır ve ihzarat miktarları bulunur.
-
Bulunan miktarlar ışığında, hakedişe göre esas olacak yeşil defter tanzimi gerçekleştirilir.
-
Sözleşme ve Genel Teknik Şartname’deki hükümlere göre, yükleme ve boşaltma bedelleri hesap edilir. Tüm bunlar hakedişe dâhil edilir.
-
Sözleşmeye göre yapılan işlemlerde fiyat farkı verilen veya bulunan malzemeler için Münferit Malzeme Fiyat Farkları hesaplamaları yapılır. Bunlar hakedişe dâhil edilir.
-
İmalat, ihzarat ve taşımalar için hakedişte bulunan toplamlar, eksiltme indirimlerine tabi tutulurlar.
-
Belirtilen bu toplamdan hazırlanan sözleşmeye göre Kesin Teminat Kesintisi, idareye olan avans ve saire gibi borçları ile kanuni vergileri çıkarılmak suretiyle müteahhide ödenecek tutarların hesaplaması yapılır ve bulunur. Müteahhit veya yetkili vekili ile kontrol gerçekleştirilerek, imzalar alınır. Hakedişler düzenlenir.
Ödemeler: Hakedişler hesaplandıktan sonra inşaat projesi sorumluları ve yetkilileri tarafından kontrol edilir. Gerekli düzeltmeler yapıldıktan ve ITA amirinin de onayıyla ödeme işlemi gerçekleştirilir.
Hakedişi Kullanan Daireler/Kişiler/Kurumlar: Genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, özel idareler, belediyeler, müteahhitler, inşaat/makina/ elektrik mühendisleri ve mimarlar.
Hakediş Hangi Bölümlerden Oluşur?
Metraj: Gerçekleştirilen ihale kapsamında işin yapılan bölümleri, iş kalemlerine ayrılmış olarak miktar hesaplamaları yapılır. Bu hesaplamaların yapıldığı cetvele, metraj denir.
Yeşil Defter: Yapılan işlerin miktarlarının tutulduğu deftere, yeşil defter denir. Yeşil defter, hakediş dönemlerinde hazırlanan metrajların yazıldığı defterdir. İmalatın kümülatif olarak ifade edildiği ve miktar girişlerinin yapıldığı kısımdır. Pursantaj ya da imalat yüzdeleri yeşil deftere girilir.
Yapılan İşler Listesi (Çarşaf): Yeşil deftere girilmiş olan miktarların sözleşme birim fiyatı ya da sözleşme pursantajı ile çarpılması ve her imalat tutarının ayrı ayrı gösterilmesi, çarşaf yani yapılan işler listesinde yer alır.
İcmal: Her iş grubuna ait toplam tutarları gösteren ve özet anlamına gelen hakediş bölümüne ise icmal denir.
Revize Birim Fiyat Kesintisi: Birim fiyat kesintileri, bu işlem aracılığı ile hesaplanır. Sözleşme miktarının artış göstermesi ve artan kısmın sözleşme bedelinin %1’ini geçmesi durumunda bu işlem yapılır.
Hakediş Kapakları: 4 sayfadan oluşan bölümdür. Bu kapaklar; ön kapak, dizi pusulası, hakediş icmali ve arka kapaktır.
Muayeseli Maliyet: Öngörülemeyen durumlar sebebiyle ortaya çıkan imalat miktar hesaplamalarıdır. Sözleşmede belirtilmemiş yeni imalat kalemlerinin eklenmesi, bazı değişiklikler ve bu durumlar için yapılan maliyetlendirme çalışmasına denir.
Hesaplamaların hepsinin yapılması ve raporlamasının hazırlanmasından sonra kopyaları hazırlanarak imzalar alınır. Gerekli kontroller yapıldıktan sonra ödemeler yapılır.
Hakedişleri Takip Ederek Proje İlerlemesi Nasıl Takip Edilebilir?
Hakedişler aynı zamanda da proje kapsamında taraflarında anlaştığı iş kapsamı olan sözleşmelerin gerçekleşmesi anlamına gelir. Hakedişler onaylandığı zaman tarafların sözleşme kapsamında yapılacak olan işin yerine getirildiği kabul edilmiş olduğu için sözleşme bazında ilerleme takibi için de kullanılabilir.
Sözleşmeler ile karşılaştırıldığı zaman, o güne kadar yapılan toplam hakediş bedelleri finansal olarak ilerleme takibi sağlar. Bu sayede toplam sözleşme bedeli ile olan farkından yola çıkılarak kalan işin yüzdesi de rahatlıkla hesaplanabilir.
Daha detaylı takip edilmesi istendiği durumlarda sözleşme kapsamında yapılan işlerin listesinin hem miktarsal hem de maliyet bazında hakedişlerde yer alan imalat kalem ilerlemeleri ile karşılaştırdığınızdan imalat takip sistemi olarak da kullanılabilir. Her kalemi sözleşmelerdeki planlanan maliyetleri ve hakedişlerde yer alan gerçekleşen maliyetleri ile de kıyasladığınızda aktivite bazlı finansal ilerlemelere de hakim olmanız sağlanır. Özellikle miktarsal değişikliklerin veya saplamaların raporlanıp farkların tespiti açısından detaylı sözleşme ilerlemesi hem tasarrufları arttıracak, hem de ilerisi için oluşabilecek hukuki sorunları da ciddi oranda azaltacaktır.
Microsoft Excel, Google Sheets veya açık kaynak e-tablo yazılımları ile bunların takibi sağlamak sağlıklı bir projenin ilerleyişinin takibi için elzemdir. Ancak kişilerden bağımsız ve sürdürülebilir bir şirket raporlama ve denetleme kültürü kurmak, beklenmedik gider ve kayıpların önüne geçilmesine de imkan sağlayacaktır. Bunun için tüm dünyada hakediş ilerleme ve takibini sağlamak için hakediş takip yazılımları kullanılmaya başlayan şirketlerin oranı her geçen yıl artmaktadır.
Hakediş Örneğini İndirmek İçin Linke Tıklayın.
Eğer hakedişlerinizi kayıt altına alıp proje karlılığını arttırmak ve denetleme sistemi kurmak isterseniz SmartRise Şantiye Yönetim Sistemini 14 gün boyunca ücretsiz deneyimleyebilrsiniz.
Kaynaklar :
-
https://www.hakedis.org/hakedis/
-
http://www.yildiz.edu.tr/~inan/Hakedis.pdf
